Uzmanlar, otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan çocuklarda ekran kullanımının bireysel farklılıklar gösterdiğini, ancak aşırı ekran süresinin dikkat dağınıklığı, öfke nöbetleri ve gelişimsel gerileme gibi ciddi sorunlara yol açabileceğini belirtiyor!
Üsküdar Üniversitesi NP Feneryolu Tıp Merkezi Ergoterapisti Emrullah Harun Kaya, otizmli çocuklarda aşırı ekran kullanımının etkilerine dikkat çekerek önemli uyarılarda bulundu.
“Sosyal Etkileşimden Uzak Kalıyorlar!”
Otizmli çocukların genellikle çevresel uyaranlara karşı daha duyarlı olduğunu ve bu nedenle ekranların dikkatlerini çektiğini belirten Kaya, “Ancak, ekran süresinin uzun olması durumunda, bu çocukların sosyal etkileşimden uzak kaldıkları ve çift yönlü etkileşim becerilerinde zorluk yaşadıkları gözlemleniyor.” dedi.
Ekran başında geçirilen sürenin artmasıyla dikkat sürelerinin kısaldığını ve bir aktiviteye odaklanma sürelerinde azalma olduğunu vurgulayan Kaya, bunun davranışsal sorunların artmasına neden olabileceğini ifade etti. Kaya, “Dil becerilerinde zayıflık ve duyusal entegrasyonlarının desteklenmesi gereken otizmli bireylerin ekran kullanımının sınırlandırılması büyük önem taşıyor” şeklinde konuştu.
Dikkat Dağınıklığı ve Öfke Nöbetleri Artıyor!
Ekran kullanımının otizmli bireyler üzerindeki etkilerine bakıldığında hem olumlu hem de olumsuz yanları olduğunu belirten Kaya, dijital uygulamaların dil gelişimi, iletişim becerileri ve bilişsel süreçler üzerinde destekleyici olabileceğini söyledi. Ancak, aşırı ekran kullanımının şu olumsuz sonuçlara yol açabileceğini vurguladı:
- Sosyal ilişkilerde ve becerilerde gerileme
- Motor beceri gelişimi ve fiziksel sağlık üzerinde olumsuz etkiler
- Dikkat dağınıklığı, aşırı uyarılma ve öfke nöbetleri
Kaya, “Otizmli çocukların ekran kullanımının sınırlı, denetimli ve bireysel ihtiyaçlara uygun şekilde yönetilmesi hem eğitimsel hem de gelişimsel süreçleri desteklemek adına önemlidir.” dedi.
Otizmli Çocuklarda Ekran Süresi Nasıl Olmalı?
Otizmli bireyler için uygun ekran süresinin; yaş, bilişsel ve duygusal gelişim seviyesi, duyusal hassasiyetler ve ekran içeriğinin niteliğine bağlı olarak değiştiğini belirten Kaya, özellikle küçük yaş gruplarında ekran süresinin sınırlı tutulmasının büyük önem taşıdığını vurguladı. Kesin bir standart olmamakla birlikte, genel yaş gruplarına göre önerilen ekran süreleri şöyle:
- 0-2 yaş: Ekran önerilmiyor. (Yüz yüze iletişim ve fiziksel oyunlar daha önemli)
- 2-5 yaş: Günde en fazla 1 saat ve eğitici/interaktif içerikler.
- 6 yaş ve üzeri: Günde 1-2 saat, eğitici programlar, okuma/yazma becerilerini geliştiren içerikler, sosyal etkileşimi teşvik eden oyunlar.
İçerik Nasıl Seçilmeli?
Ergoterapist Emrullah Harun Kaya, otizmli çocuklar için ekran içeriği seçimi konusunda şu önerilerde bulundu:
- Düşük uyarımlı, sakinleştirici ve dikkat dağıtmayan içerikler
- Görsel ve işitsel öğelerin uyumlu olması
- Ebeveyn veya eğitimci eşliğinde kullanım
- Sosyal becerilerin gelişimine yönelik uygulamalar
- Şiddet veya aşırı uyarıcı içeriklerden kaçınma
- Ekran süresi sonrası sosyal etkileşim ve fiziksel aktivitelere zaman ayırma
Ekran Bağımlılığı Riski!
Otizmli bireylerin tekrarlayan davranışlara ve çevresel uyaranlara ilgi gösterme eğilimleri nedeniyle ekran bağımlılığına daha yatkın olabileceğine dikkat çeken Kaya, şunları söyledi:
“Özellikle sosyal etkileşimin az olduğu ve hızlı ödül sağlayan platformlar, otizmli bireylerde uzun süreli ekran kullanımına yol açabilir. Bu durum zamanla sosyal iletişim becerilerinde gerilemeye, dikkat süresinin azalmasına, odaklanma sorunlarına, aktiviteyi sürdürebilme becerisinde zorlanmaya ve duyusal işleme süreçlerinin olumsuz etkilenmesine neden olabilir. Ayrıca, ekran bağımlılığı olan bireylerde fiziksel aktivite eksikliği, uyku düzeninde bozulmalar ve günlük yaşam aktivitelerinde gelişmesi gereken becerilerde gecikmeler görülebilir.”
