ABD’nin Teksas eyaletinde yaşanan bir vaka, mutfakta sıkça kullandığımız yiyeceklerin, güneşle birleştiğinde ciddi cilt hasarlarına yol açabileceğini bir kez daha gösterdi.
Bir margarita keyfi pahalıya patladı
40 yaşındaki bir adam, lime suyu sıkıp güneşin altına çıktıktan sonra ellerinde başlayan yanma ve kızarıklık şikayetleriyle bir alerji kliniğine başvurdu. İki gün içinde oluşan bu yanıklar, kısa sürede kabarcıklara dönüştü ve birkaç hafta içinde koyulaşıp soyulmaya başladı. Cilt hasarı, aylar sonra tamamen iyileşti.
Doktorlar, bu durumu fitofotodermatit olarak adlandırılan bir cilt rahatsızlığı olarak teşhis etti. Bu durum, bitkilerde bulunan ve UV ışınlarıyla reaksiyona giren toksinlerden kaynaklanıyor. Limon, lime, kereviz, havuç, maydanoz, portakal ve greyfurt gibi yiyeceklerde bulunan furokumarin adlı kimyasal, güneş ışığına maruz kaldığında cilt hücrelerinde ciddi hasar yaratabiliyor.
Toksinlerin İşleyişi
Furokumarinler, cilt hücrelerine nüfuz ederek UV ışınlarının etkisiyle aktif hale geliyor. Bu kimyasallar, DNA’ya bağlanarak hücre bölünmesini durduruyor ve iltihaplanmaya neden oluyor.
Bu fenomen, mutfakta sıkça gözden kaçan bir tehlike olsa da tarih boyunca biliniyor. Antik Mısır’da, vitiligo tedavisi için psoralen içeren bitkiler güneşe maruz bırakılırdı. Ancak bu tedavi, kontrollü yapılmadığında ciltte ciddi yanıklara yol açabiliyor.
Cilt Reaksiyonunun Arkasındaki Bilim
Fitofotodermatit, bitkilerde bulunan furokumarin adlı kimyasalların ultraviyole ışıkla (UV) etkileşime girmesi sonucu oluşuyor. Furokumarinler, cilt hücrelerine girerek UV ışınlarıyla aktif hale geliyor ve DNA’ya bağlanarak hücre bölünmesini durduruyor. Bu da hücre ölümüne ve şiddetli iltihaplanmaya yol açıyor.
Lime, limon, portakal, greyfurt, maydanoz, kereviz, havuç ve parsnip gibi bitkiler, bu kimyasalları içeren yaygın besinlerden sadece bazıları. Özellikle yaz aylarında, bu gıdalarla çalıştıktan sonra güneşe çıkmak ciddi cilt sorunlarına neden olabiliyor.
Tarihten Bir Bakış
Fitofotodermatit, tıbbi kayıtlarda uzun süredir biliniyor. Antik Mısır’da vitiligo (cilt pigmenti kaybı) tedavisi için psoralen içeren bitkiler kullanılırdı. Psoralen, güneş ışığına maruz kaldığında cilt pigmentasyonunu artırsa da kontrolsüz kullanımda ciltte yanıklar oluşturuyordu. Modern tıpta, bu tür toksinlerin etkileri dikkatle araştırılıyor.
Ne Yapmalı?
Eğer lime, limon gibi yiyeceklerle çalıştıktan sonra güneşe çıkmayı planlıyorsanız, güneş kremi kullanmak veya ellerinizi iyice yıkamak riski azaltabilir. Fitofotodermatit belirtileri ortaya çıktığında ise kortikosteroid kremlerle tedavi mümkün. Ancak en etkili çözüm, bu durumun farkında olup önlem almak.
Bu olay, yemek hazırlığı sırasında bile doğanın beklenmedik toksinlerini hesaba katmamız gerektiğini hatırlatıyor. Güneşe çıkarken bir kez daha düşünün; çünkü bir margarita keyfi, ciltte aylar süren izler bırakabilir.
