Yapay zekâ ve teknolojik ilerlemelerin insanlık üzerindeki etkileri günümüzde yoğun bir şekilde tartışılırken, 1863’te yazılan bir mektup bu endişelerin ne kadar eskiye dayandığını gösteriyor. Yeni Zelanda’da bir İngiliz koyun çiftçisi olan Samuel Butler, “Darwin among the Machines” (Makinalar Arasında Darwin) başlıklı yazısında, makinelerin insanlar üzerindeki hakimiyetini öngörerek dikkat çekici bir uyarıda bulundu:
“Makineler gün geçtikçe bize üstünlük sağlıyor; biz ise onlara daha fazla boyun eğiyoruz.”
Butler’ın Çarpıcı Öngörüleri
Butler, Charles Darwin’in evrim teorisini teknolojiye uyarlayarak, makinelerin bilinç kazanabileceğini ve bir gün insanları Dünya’nın baskın türü olmaktan çıkaracağını savundu. Mektubunda, makinelerin “genera ve sub-genera” olarak evrimleştiğini, tıpkı biyolojik canlılar gibi daha karmaşık ve yetenekli hale geldiğini belirtti. “Kendi haleflerimizi yaratıyoruz,” diyen Butler, insanların makineleri geliştirdikçe, bu cihazların insanlara bağımlılıktan çıkarak kendi başlarına bir tür haline gelebileceğini vurguladı.
Bilim Kurguda İzleri Görülen Bir Uyarı
Butler’ın düşünceleri, daha sonra birçok bilim kurgu eserinde yankı buldu. Isaac Asimov’un “The Evitable Conflict” adlı hikâyesi, makinelerin insan toplumunu kontrol ettiği bir geleceği işlerken, Frank Herbert’in Dune serisindeki “Butlerian Jihad” teması, adını doğrudan Samuel Butler’dan almış olabilir. The Matrix gibi popüler filmler de makinelerin insanlığı ele geçirdiği distopik senaryoları tasvir etti.
“Makinelere Karşı Savaş Açılmalı”
Butler, yazısında yalnızca uyarıda bulunmakla kalmayıp, teknolojik ilerlemeye karşı radikal bir çözüm önerdi:
“Makinelere karşı ölümüne bir savaş ilan edilmelidir. Her türden makine yok edilmelidir. İnsanlığın hayrını isteyenler için hiçbir istisna tanınmamalıdır.”
O dönemin teknolojik bağlamında bu öneri oldukça ilginçtir. 1863 yılında, en gelişmiş cihazlar mekanik hesap makineleri ve kaydırak kurallarıydı. İlk program kontrollü bilgisayarların ortaya çıkması için 70 yıl daha gerekecekti. Ancak Butler’ın makinelerin evrimi ve insanların onlara bağımlılığı hakkındaki öngörüleri, bugünün dünyasında bile geçerliliğini koruyor.
Bugünün Yapay Zekâ Tartışmaları
Günümüzde, yapay zekânın potansiyel riskleri üzerine tartışmalar Butler’ın fikirlerini anımsatıyor. Gelişmiş AI modellerinin ortaya çıkışı, insanlığı tehdit edebileceğine dair açık mektuplar ve uyarılara yol açtı. AI araştırmacıları ve teknoloji liderleri, bu modellerin insanlığın varlığına yönelik tehdit oluşturabileceğini belirtiyor.
Butler’ın 1863’teki vizyonu, makinelerin bilinç kazanmasından çok, insanların makinelerle olan bağımlılığına ve algoritmaların hayatımızı nasıl düzenlediğine odaklanıyordu. Bugün, bu öngörülerin gerçekleştiğine tanıklık ediyoruz.
Sonuç olarak, Samuel Butler’ın 19. yüzyıldaki uyarıları, yapay zekâ ve teknoloji konusundaki modern endişelerle paralellik gösteriyor. İnsanlığın teknolojiyle olan ilişkisi, hâlâ cevaplanmayı bekleyen büyük bir soru olarak karşımızda duruyor.
