5,5 milyon yıl önce, Akdeniz’in yaklaşık %70’i buharlaşarak kayboldu. Bu dramatik olaya Messinian Tuz Krizi (MSC) adı veriliyor ve yeni araştırmalar, bu şaşırtıcı süreci daha iyi anlamamızı sağlıyor.
Akdeniz’in Çöküşü İki Aşamada Gerçekleşti
Uluslararası bir araştırma ekibinin analizlerine göre, Akdeniz’in büyük ölçüde kuruması iki aşamalı bir süreçte gerçekleşti. Araştırmacılar, deniz tabanındaki tuz birikintilerinde bulunan klor izotoplarını inceleyerek ve sayısal modellemelerle bu devasa su kaybının ne zaman, nasıl ve neden gerçekleştiğini haritaladılar.
- Birinci Aşama (35.000 yıl): Akdeniz ile Atlantik arasındaki su akışı, bugünkü Cebelitarık Boğazı üzerinden sınırlı hale geldi. Bu sınırlama, Akdeniz’e tatlı su girişini engelleyerek tuz birikimini hızlandırdı ve suyun buharlaşmasını artırdı.
- İkinci Aşama (10.000 yıl): Akdeniz tamamen izole oldu. Bu izolasyonla birlikte su seviyeleri hızla düştü ve buharlaşma oranı daha da arttı.
Araştırmayı yöneten, Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden (CNRS) Giovanni Aloisi, bazı bölgelerde su seviyelerinin 2,1 kilometreye kadar düştüğünü belirtti.
Akdeniz İkiye Bölündü
İkinci aşamada, bugünkü Sicilya Boğazı’nın altındaki su altı sırtının açığa çıkmasıyla Akdeniz, Doğu ve Batı olarak ikiye bölündü. Bu kara köprüsü, Afrika ile Avrupa arasında bir bağlantı oluştururken, Doğu Akdeniz’deki buharlaşma oranını daha da hızlandırdı. Tuz birikimlerinin en yoğun olduğu yerler de bu bölgede tespit edildi.
Tektik ve İklimsel Etkiler
Araştırmacılar, MSC’nin meydana geldiği dönemde Akdeniz’in izolasyonunun nedenlerini detaylı incelememiş olsa da, bu olayın Geç Miyosen dönemindeki yoğun tektonik hareketlerle ilişkili olabileceğini belirtiyorlar. MSC, sadece Akdeniz’i değil, çevresini de etkiledi. Kabarık basınçlar kabuk tabakasını etkilerken, çevredeki kara alanları kurudu.
Araştırmacılar, Akdeniz’deki su kaybının küresel ölçekte iklimsel etkiler yarattığını ve yağış modellerini değiştirdiğini vurguluyor. Öyle ki, deniz seviyesindeki %69’luk kayıp, gezegeni etkileyen büyüklükte bir “Akdeniz çöküntüsü” oluşturdu.
Zanclean Sel Olayı ve Günümüz Akdenizi
MSC’nin etkileri, milyonlarca yıl sonra Zanclean sel olayıyla tersine çevrildi. Bu olay, Akdeniz’i Atlantik’le yeniden birleştirerek bugünkü formuna kavuşmasını sağladı. Ancak araştırma, MSC’nin yalnızca Akdeniz’in değil, bölgedeki biyolojik, jeolojik ve iklimsel evrimin şekillenmesinde de önemli rol oynadığını ortaya koyuyor.
Eğer bugün Cebelitarık Boğazı daha dar ve sığ olsaydı, Akdeniz’in su seviyesi her yıl yaklaşık yarım metre düşmeye devam ediyor olacaktı. Neyse ki, bu bağlantı sayesinde Akdeniz’in varlığı korunuyor.
Bu çalışma, yalnızca Akdeniz’in geçmişine ışık tutmakla kalmıyor, aynı zamanda bölgenin tarih boyunca yaşadığı dramatik değişimlerin ipuçlarını da sunuyor. Araştırma, Nature Communications’da yayımlandı.
