Mars’ta suyun ne zaman ve nasıl ortaya çıktığı sorusu uzun yıllardır bilim insanlarının merakını cezbediyor. Mars eğer bir zamanlar yaşanabilir durumdaysa, bu suyun varlığını gerektiriyordu. Ve artık elimizde Mars’ta suyun çok erken dönemlerde bile mevcut olduğuna dair çarpıcı bir kanıt var: 4.45 milyar yıllık bir kristal!
Mars’tan düşen ve çok az sayıda bulunan meteorları inceleyen bilim insanları, bu çok eski kristal içerisinde, suyun oluşum sürecinde yer aldığına dair izler buldu. Bu bulgu, Mars’ta en erken yaşama elverişli koşulların oluşmuş olabileceği anlamına geliyor ve suyun Mars’ta dünyadaki kadar erken var olmuş olabileceğini işaret ediyor.
Mars’taki İlk Su Kanıtları ve Gezegenin Erken Tarihi
Mars’ta suyun varlığına dair ilk kanıtlar, 1970’lerde NASA’nın Mariner 9 uzay aracı tarafından yakalanan nehir vadisi görüntüleriydi. Daha sonrasında, Mars Global Surveyor ve Mars Express gibi yörüngesel misyonlar da Mars yüzeyinde yaygın şekilde hidratlı kil mineralleri tespit etti. Bu minerallerin var olabilmesi için suya ihtiyaç vardı.
Mars’taki bu nehir vadileri ve kil mineralleri çoğunlukla Noachian dönemine ait bölgelerde bulunuyor. Bu dönem, Mars’ın jeolojik tarihindeki en erken periyotlardan biridir ve 4.1 ila 3.7 milyar yıl öncesine dayanıyor. Yani Mars’ta suyun varlığına dair çoğu kanıt, bu döneme aittir. Ancak bu durum, suyun Mars’ta ilk ne zaman ortaya çıktığı sorusunu yanıtsız bırakıyor.
Pre-Noachian Dönemi ve İlk Suların Ortaya Çıkışı
Mars’ın en eski jeolojik dönemlerinden olan Pre-Noachian dönemi (4.5 ila 4.1 milyar yıl öncesi), Mars’taki ilk suyun varlığı konusunda önemli ipuçları taşıyor. Ancak bu döneme ait büyük çoğunlukla meteorlar vasıtasıyla elde edilen az miktarda malzemeye sahibiz.
Bu meteorlar arasında öne çıkanlardan biri NWA7034 ya da namı diğer Black Beauty olarak bilinen olağanüstü bir kaya parçası. Black Beauty, Mars’ın yüzeyinden kopup Dünya’ya ulaşan ve 4.48 ila 4.43 milyar yıl öncesine dayanan zirkon kristalleri içeriyor. Bu kristaller, Mars’taki en eski parçalar olarak kabul ediliyor.
Sıcak Sular ve Hidrotermal Sistemlerin Varlığı
Araştırdığımız 4.45 milyar yıllık zirkon kristali, oluştuğu dönemde sıcak suyla temas ettiğine dair izler taşıyor. Bu durum, Mars’ın kabuğu oluşurken hidrotermal sistemlerin aktif olduğunu gösteriyor. Yani bu dönemde, volkanik aktiviteler sırasında kayaların arasından geçen sıcak sular Mars yüzeyinde hareket halindeydi.
Dünya’da benzer zirkonları bulmak nadirdir, ancak Avustralya’daki Olympic Dam gibi yerlerde, bu tarz zirkonların varlığını biliyoruz. Olympic Dam, büyük bir bakır, uranyum ve altın yatağıdır ve bu metal yatakları da yine hidrotermal sistemlerin kayalar içinden geçmesiyle oluşmuştur.
Mars’ta Erken Dönemde Oluşan Cevher Yatakları Mı?
Mars’taki bu zirkonun bulunması, erken Mars’ta da benzer şekilde cevher yataklarının oluşumunu akla getiriyor. Dahası, daha önce yapılan çalışmalar, Mars’ta Pre-Noachian döneminde sulu bir ortamın var olduğunu ileri sürmüştü. 4.43 milyar yıllık bir zirkondaki olağan dışı oksijen izotop oranları, erken bir hidrosferin varlığına işaret ediyordu. Hatta Mars’ın, 4.45 milyar yıl öncesinde erken bir küresel okyanusa bile sahip olabileceği öne sürülmüştü.
Bu bulgular, Mars’ın kabuğunun oluşum sürecinde, aynı Dünya gibi, suya sahip olduğunu gösteriyor. Bu durum da Mars’ın yaşanabilir bir ortamın oluşması için gerekli olan en önemli bileşeni barındırdığı anlamına geliyor. Mars’taki bu eski suyun yüzeyde ne kadar istikrarlı olduğu ise halen kesin değil, ancak kabuğun oluşumundan kısa bir süre sonra suyun var olması, yaşanabilirlik için kritik bir faktör olarak kabul ediliyor.
Mars’ta erken dönemde yaşamı destekleyecek koşulların var olup olmadığı konusunda bilim insanların heyecanı giderek artıyor. 4.45 milyar yıllık bu kristal, Mars’ın tarihiyle ilgili çok önemli bir yeni pencere açıyor.
